Pomniki przeszłości w młodym mieście

770 lat od pierwszej wzmianki

Gdynia określana jest mianem miasta nowoczesnego i zarazem zabytkowego. Fakt, nie jest jeszcze nawet stulatką, dopiero za niespełna trzy lata osiągnie tę okrągłą wartość, ale na jej obszarze nie brakuje ani symboli intensywnego rozwoju miasta, ani dowodów, że życie tutaj toczyło się też wcześniej.

Korzenie Gdyni sięgają bowiem średniowiecza. Na rok 1253 datuje się pierwszą wzmiankę związaną z miastem, a dokładnie dotyczyła ona obecności wsi Gdinam na łamach dokumentu wymieniającego wsie wchodzące w skład parafii oksywskiej. Przez stulecia charakter miejscowości nie ulegał znaczącym przeobrażeniom i dopiero decyzja o budowie portu przyczyniła się do diametralnej zmiany oblicza osady.

Spacer po (wybranych) gdyńskich dzielnicach z historią w tle

Gdyńskiemu modernizmowi poświęciliśmy osobny artykuł, więc dzisiaj przez pryzmat historii spojrzymy na inne dzielnice Gdyni. Kiedyś były one odrębnymi strukturami, lecz wraz z rozwojem miasta okoliczne wsie i niegdyś prywatne dobra ziemskie (m.in. Oksywie, Chylonia, Redłowo, Orłowo, Wielki Kack, Mały Kack, Witomino, Kolibki) zostały włączone w jego granice, dzięki czemu lokalna przestrzeń wyróżnia się dużą różnorodnością.

Orłowo

Orłowo to znakomity przykład stylu pomorsko-letniskowego. W 1840 r. u ujścia Kaczej zbudowano karczmę, co przyczyniło się do popularyzacji i rozbudowy Orłowa. Infrastruktura mieszkalna stopniowo się rozrastała, pojawiła się infrastruktura turystyczna w postaci kąpieliska z drewnianymi łazienkami i niedużego molo, ale czasy wzmożonego rozwoju osady nadeszły po 1920 r.

Ważne punkty na mapie Orłowa mieszczą się przy ul. Orłowskiej. Przy nr 2 znajduje się ukończony na początku XX w. i od 1984 r. widniejący w rejestrze zabytków Dom Kuracyjny, zaś kawałek dalej stoi „Domek Żeromskiego”, w którym pisarz przebywał w 1920 r. Podobnie jak zlokalizowany obok dom rybacki został zbudowany przez rodzinę Goertzów pod koniec XIX w. Po kilku krokach marszu dostrzec można dawny zajazd Adlera, który wyróżnia się malowniczą, zawierającą inicjały gospodarza, wieżyczką oraz snycerskimi zdobieniami. Obecnie jest to siedziba szkoły plastycznej.

Orłowo zachwyca też zespołem pałacowo-parkowym przy ul. Folwarcznej, gdzie jeszcze kilkanaście lat temu funkcjonowało I Akademickie Liceum Ogólnokształcące, zaś aktualnie działa tam hotel. Kompleks tworzą pierwotnie barokowo-rokokowy, a później przebudowany w stylu neogotyckim, pałac oraz oparta na planie ośmioboku ptaszarnia.

Kolibki

Wzmianka o Kolibkach pojawiła się już w I połowie XIV w. Przez stulecia należały one do rodów szlacheckich, a obecnie są częścią dzielnicy Orłowo. Symbolem Kolibek bez wątpienia jest zespół dworsko-parkowy. Powstanie pierwszego dworu datuje się na XVI w., z kolei wchodzący w skład historycznego zespołu, stojący do dziś budynek wzniesiono mniej więcej trzy stulecia później. Również w XIX w., w drugiej połowie, wybudowana została stajnia z charakterystycznymi granitowymi przyporami i szatą nawiązującą do nurtu ówczesnego historyzmu.

Chylonia

Aktualnie Chylonia utożsamiana jest jako typowa dzielnica mieszkalna. Nie dziwi to jednak, bowiem wśród dzielnic Gdyni przoduje pod względem liczby ludności. Posiada jednak całkiem ciekawą historię. Dawną wieś założono w połowie XIV w., początkowo używając innych nazw, a w II połowie tegoż stulecia powstał kościół pw. Św. Mikołaja, który rozbudowano pod koniec XIX w.

Niedaleko stoi dom rodziny Bieszków – przykład dwumieszkaniowego „bliźniaka” z dwoma wejściami, dla rodziny wielopokoleniowej. W pobliżu dworca mieści się natomiast zabytkowa willa z okresu międzywojnia. Stanowi przykład stylu dworkowego, a wnętrza urządzono w art déco. Budynek udało się uchronić przed popadnięciem w ruinę.

Zabytkom Oksywia oraz Kamiennej Góry poświęcone zostaną osobne artykuły.