Głowa wołu i najważniejsze zabytki dzielnicy

Rys historyczny (pra)Oksywia

Pod względem liczby ludności plasuje się tuż za podium gdyńskich dzielnic, za to bryluje w zakresie wieku. Pierwsza wzmianka na temat Oksywia pojawiła się bowiem w 1212 r., choć życie na tych terenach toczyło się już znacznie wcześniej. Osadnictwo miało tu miejsce w epoce neolitu, za to dowodami bytności ludzi w okresie VII-III w. p.n.e. są przeważnie przypadkowo odkryte pochówki, najczęściej występujące w postaci grobów skrzynkowych.

W kolejnych stuleciach, w II-I w. p.n.e., przed dokonaniem pochówku praktykowano palenie zmarłych, a świadczą o tym znaleziska w formie grobów ciałopalnych, w których znajdowały się także części stroju zmarłego. Wejście w nową erę wiązało się z pojawieniem się na Pomorzu Wschodnim plemienia Gotów, co przyczyniło się do ukształtowania kultury wielbarskiej, dla której typowe były pochówki szkieletowe.

O co jednak chodzi z tytułową głową wołu? Nazwa pochodzi bowiem od duńskiego oxhoved lub romańskiego oxihoved, co oznacza właśnie głowę wołu. Jak wspomniano wyżej, wzmianka o Oksywiu pojawiła się na początku XIII w., z kolei 134 lata później dla Oksywia wystawiono przywilej lokacyjny. Dokument głosił między innymi, że na tym terenie istniały wówczas dwie karczmy i młyn. W II połowie XIX w. ludność Oksywia nie przekraczała 1000 osób.

Zabytki Oksywia

W roku 2019 populacja dzielnicy liczyła natomiast niecałe 15 000 mieszkańców, więc na przestrzeni ok. 150 lat liczba ta wzrosła kilkunastokrotnie. O przeszłości Oksywia przypominają obiekty historyczne – w wojewódzkim Rejestrze Zabytków Nieruchomych cztery pozycje dotyczą właśnie Oksywia.

Układ ruralistyczny dawnej wsi Oksywie

Siedlisko wsi mieści się w obrębie ulic Płk. Dąbka (fragment do ul. Dickmana), Muchowskiego i Arciszewskich (od skrzyżowania z wymienionymi dwoma ulicami do obszaru za cmentarzem przykościelnym). Obejmuje między innymi układ drogi oraz pochodzącą z końcówki XIX w. murowaną zabudowę w postaci stojących równolegle do ulicy niskich domów mieszkalnych. Układ wiejski do rejestru trafił pod koniec 1987 r.

Kościół p.w. Św. Michała Archanioła z przyległym cmentarzem

Niecałą dekadę później w rejestrze znalazł się kościół p.w. Św. Michała Archanioła z przyległym cmentarzem. Kościół klasyfikuje się do najstarszych obiektów sakralnych zlokalizowanych w tym rejonie Pomorza. Jego historia sięga XIII w., a pozostałości najstarszego kościoła to trzy ściany w części zachodniej pełniące funkcję podbudowy dla wzniesionej w XVII w. wieży drewnianej.

Przylegający do kościoła cmentarz jest miejscem pochówku osób związanych z morzem i ziemią kaszubską jak „król Kaszubów” Antoni Abraham czy działacz społeczny Bernard Chrzanowski, którego prochy – zgodnie z jego życzeniem – przeniesiono na ten cmentarz. Warto dodać, że w przedsionku kościoła i na zewnętrznej ścianie umieszczono tablice poświęcone wybitnym postaciom Marynarki Wojennej.

Zespół Dowództwa Floty i Centrum Wyszkolenia Specjalistów Floty Marynarki Wojennej RP w Gdyni — Oksywiu

22.02.2010 r. do rejestru wpisano Zespół Dowództwa Floty. Stylistyka kompleksu utrzymana jest w nurcie historyzmu, a konkretnie klasycyzmu akademickiego, w ramach którego stosowano formy cechujące się rozmachem, reprezentacyjne, idealnie pasujące do obiektów użyteczności publicznej. Kompleks obejmuje Gmach Dowództwa Floty, domy podoficerskie, oficerskie, dom Dowódcy Floty, koszary marynarskie, obiekty Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej i Gmach Szpitala Morskiego.

Kościół garnizonowy marynarki Wojennej RP (obecnie Kościół garnizonowy p.w. MB Częstochowskiej)

Niecałe 5 lat temu Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w rejestrze umieścił Kościół Garnizonowy p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej. Obiekt zlokalizowany jest w obrębie ulic Żeglarzy i Śmidowicza. Przyciąga spojrzenia prostą, symetryczną konstrukcją, przeszkleniami w części frontowej i w obrębie ścian bocznych oraz prowadzącymi doń schodami.