Ochrona dziedzictwa architektonicznego Gdyni

Gdyńskie zabytki – przykłady lokalnego dziedzictwa

Wystarczy rzut oka na mapę obrazującą położenie gdyńskich zabytków, by stwierdzić, że większość z nich zlokalizowana jest w obrębie Śródmieścia i Kamiennej Góry. Oczywiście obiektów o ogromnych walorach historycznych nie brakuje też w innych dzielnicach, wszak korzenie Gdyni sięgają XIII w., ale jednak największe ich skupisko występuje w strefie nadmorskiej dawnego letniska.

Na liście gdyńskich budynków i obszarów, które wpisane zostały do rejestru zabytków, widnieje ponad 70 pozycji. Najwcześniej w rejestrze znalazł się zespół dworsko-pałacowy przy ul. Folwarcznej, potem stopniowo dołączały do niego inne obiekty jak Dom Abrahama, Budynek ZUS (PLO), liczne wille i kamienice, przedstawiciele architektury sakralnej jak oksywski kościół p.w. św. Michała Archanioła oraz chyloński kościół parafialny p.w. św. Mikołaja.

W maju 1982 r. rejestr powiększył się m.in. o zespół dworsko-parkowy w Kolibkach, zaś zaledwie cztery lata temu – jako ostatni dotąd reprezentant gdyńskiego dziedzictwa – w spisie zagościł zespół zabudowy stacji kolejowej Wielki Kack wraz z budynkiem dworcowym.

Kompetencje podmiotów dbających o dziedzictwo Gdyni

Nazwa jednostki wyraźnie zdradza zakres jej obowiązków. Wśród zadań Wydziału Ochrony Dziedzictwa mieszczą się ochrona i promocja Śródmieścia Gdyni, krzewienie wiedzy o gdyńskim modernizmie oraz troska o uwzględnianie w nazewnictwie postaci zasłużonych dla miasta. Wykaz kompetencji wydziału składa się z 9 punktów, za to lista zadań Miejskiego Konserwatora Zabytków jest jeszcze dłuższa.

Prowadzi gminną ewidencję zabytków nieruchomych, zajmuje się sprawami dotacji przyznawanych na prace konserwatorskie i restauratorskie obiektów zabytkowych, a ponadto w jego gestii leży popularyzacja gdyńskich zabytków.

Dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane

Upływający czas jest bezwzględny i nie oszczędza nawet obiektów istotnych z punktu widzenia historii. Aby budynki tworzące tożsamość historyczną miasta przetrwały, konieczne są działania mające na celu przywrócenie ich świetności.

W 2023 r. z programu dotacji skorzysta 11 nieruchomości, a łączna suma wsparcia z miejskiej kasy przekroczy 1000000 zł. Warto dodać, że podział budynków, których właściciele i zarządcy ubiegać się mogą o dopłatę do remontu, obejmuje trzy kategorie.

Dotacje w wysokości 75% kosztów dotyczą obiektów figurujących w rejestrze zabytków, dofinansowanie w wysokości 50% przewidziane jest dla budynków objętych ochroną w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i zarazem widniejących w gminnej ewidencji zabytków, z kolei subwencja 30% obejmuje ukończone przed 1989 r. budynki Śródmieścia.

Gdyńskie Śródmieście jako Pomnik Historii

Od ponad 8 lat na liście Pomników Historii figuruje historyczny układ urbanistyczny gdyńskiego Śródmieścia. Nie jest łatwo otrzymać to prestiżowe wyróżnienie, trzeba bowiem spełnić szereg kryteriów określonych przez Radę Ochrony Zabytków, ale zabudowa Śródmieścia wymaganiom sprostała i Rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 23 lutego 2015 r. stała się jednym z Pomników Historii. Elitarne grono tworzy obecnie ponad 120 zabytków.

Powstanie Gdyni bez wątpienia uznać można za sukces odradzającego się kraju. Intensywna modernistyczna zabudowa Śródmieścia, w skład której wchodzi ok. 450 budynków, stanowi symbol międzywojennej Polski. Władze i mieszkańcy nie zapominają o lokalnym dziedzictwie architektonicznym, a świadomość historyczna sprzyja pielęgnowaniu pamięci o znaczeniu miasta dla rozwoju kraju.