Socrealizm w Gdyni po II Wojnie Światowej

Socrealistyczna architektura w kraju nad Wisłą

Po wojnie odwrócono się od architektury modernistycznej, a celem zmian zachodzących w architekturze państw Europy środkowo-wschodniej było wykreowanie stylu całkiem odmiennego od panującego w krajach zachodnich. Na ziemiach polskich nurt ten panował od ostatnich lat piątej dekady ubiegłego wieku do początku drugiej połowy następnej dekady.

Zgodnie z założeniami realizmu socjalistycznego powstające budynki miały nawiązywać do potęgi i siły państwa. Ten architektoniczny monumentalizm stawiano ponad walorami estetycznymi, funkcjonalnością i rozsądnym gospodarowaniem materiałami. Najbardziej rozpoznawalną pamiątką utrzymaną w konwencji socrealistycznej, biorąc pod uwagę tylko obszar Polski, jest warszawski Pałac Kultury i Nauki. Także i w Gdyni mamy przykład dziedzictwa epoki.

Gmach Dworca symbolem architektury socrealizmu

Codziennie odwiedzają go zarówno podróżni korzystający z połączeń dalekobieżnych, jak i osoby przemieszczające się koleją podmiejską, ale zapewne niewielka część odwiedzających obiekt zastanawia się nad jego wyjątkowością. I nie chodzi wcale o największą przepustowość na północy kraju i jedną z największych w całej Polsce (w 2021 roku pod względem wymiany pasażerskiej Gdynia uplasowała się na siódmym miejscu).

Funkcjonujący obecnie gmach dworca kolejowego zastąpił ponad 70 lat temu prowizoryczny obiekt wzniesiony po wojnie. Projekt został sporządzony przez Wacława Tomaszewskiego, który wizerunek miasta kształtował także w międzywojniu, odpowiadając między innymi za koncepcję gmachu głównego Akademii Morskiej w Gdyni, Domu Marynarza Polskiego i Magazynu Tranzytowego Dworca Morskiego. Wcześniej projektował więc w duchu modernizmu, co znalazło swoje odbicie w designie nowego gmachu, bowiem udało się połączyć ten styl z socrealistycznym.

Nie można pominąć też mozaik i fresków pokrywających ściany wnętrz gmachu dworca, które powstały pod koniec lat 50. Twórcami projektu byli Juliusz Studnicki i Teresa Pągowska. Bez wątpienia dekoracje ścienne i sufitowe nadają wnętrzom budynku nietuzinkowego charakteru. Ponad dekadę temu budynek został wyremontowany, a uroczyste otwarcie nastąpiło w czerwcu 2012 r. Od tamtej pory można zachwycać się odsłoniętymi malowidłami, nawet konsumując burgera popularnej sieci fast food. Obserwacja zachowanych polichromii to bez wątpienia uczta dla oczu.

Dworzec Podmiejski kolejnym przykładem socrealistycznej zabudowy

W latach 1956-1959 powstał natomiast Dworzec Podmiejski. Od niego prowadzą schody na peron trójmiejskiej SKM, zaś z Dworcem Dalekobieżnym połączony jest komunikacyjnym pasażem kolumnowym, stanowiąc dopełnienie głównego gmachu. Autorem projektu był Lech Zaleski. Będąc w pobliżu, warto zwrócić uwagę na półokrągłą bryłę, kolumny podtrzymujące taras i stolarkę okienną.

Cały zespół dworcowy, czyli i budynek główny, i podmiejski, i wspomniany pasaż, 11.08.2008 r. wpisany został do rejestru zabytków województwa pomorskiego.